หมอเข้าใจเลยค่ะว่าวันที่มีความสุขที่สุดของคนเป็นพ่อเป็นแม่ คือ วันแรกที่ได้เห็นลูกน้อยลืมตามาดูโลก เชื่อเลยว่าพ่อแม่ทุกคนต่างต้องตระเตรียมข้าวของไว้สำหรับเจ้าตัวเล็กสมาชิกใหม่ ไม่มากก็น้อย แต่สิ่งหนึ่งที่ทุกครอบครัวขาดไม่ได้เลยคือผ้าอ้อมเด็กสำเร็จรูป ที่มักจะเกิดคำถามเสมอเกี่ยวกับการเลือกซื้อผ้าอ้อมสำเร็จรูป รวมไปถึงการเปลี่ยนที่ถูกต้อง วันนี้หมอได้รวบรวมข้อมูลต่างๆที่คุณพ่อคุณแม่สงสัยมาฝากกันค่ะ

เริ่มจากการเลือกซื้อผ้าอ้อมก่อนนะคะ

• ผิวเด็กแรกเกิดช่วงวัย 0-3 เดือน มีความบอบบาง คุณพ่อ คุณแม่ ควรเลือกผ้าอ้อมสำเร็จรูปที่ผ่านการทดสอบว่าอ่อนโยน ไม่ก่อให้เกิดการแพ้ ( Hypoallergenic)
• ช่วงแรกเกิด 0-3 เดือน ควรเลือกใช้ผ้าอ้อมแบบเทป ที่ตัวเทปทำมาจากวัสดุที่อ่อนนุ่ม ( Soft Easy Tape) ป้องกันการเสียดสีกับผิวของลูกน้อย และควรมีขอบเอวเว้าตรงสะดือ (Novel Protection)  เพื่อให้ง่ายกับการทำความสะอาดสะดือที่ยังไม่แห้งของเด็กแรกเกิด
• เลือกผ้าอ้อมสำเร็จรูปที่มีเนื้อสัมผัสนุ่ม (Baby Soft Touch) อ่อนโยนต่อผิวบอบบางของลูกน้อย
• ที่สำคัญต้องมีตัวช่วยกักเก็บและซึมซับของเหลวได้รวดเร็ว เช่น พาวเวอร์เจล ที่จะช่วยทำให้ลูกน้อยรู้สึกแห้งสบาย 
• มีแถบวัดความเปียกชื้น (Wetness alert) ที่จะช่วยให้คุณพ่อ คุณแม่ ทราบเวลาที่ควรเปลี่ยนผ้าอ้อมสำเร็จรูปให้กับลูกแล้ว โดยเฉพาะเด็กแรกเกิด จะปัสสาวะบ่อย ดังนั้นคุณพ่อ คุณแม่ ต้องหมั่นสังเกต และเปลี่ยนให้ลูกตลอด เพื่อสุขอนามัยที่ดีของลูก
• มีขอบขาตั้ง ( Leakage Control) ที่จะช่วยป้องกันการรั่วซึมบริเวณขอบขาของลูก และช่วยให้คุณพ่อ คุณแม่ทำความสะอาดตัวลูกน้อยได้ง่ายมากขึ้น

จากนั้นเตรียมพื้นที่ และอุปกรณ์กันค่ะ

• สถานที่สำหรับเปลี่ยนผ้าอ้อมสำเร็จรูป ควรจะเป็นห้องที่มีอุณหภูมิอบอุ่น ไม่เย็นจนเกินไป พื้นที่สำหรับวางลูกควรเป็นพื้นผิวเรียบ สะอาด และสามารถเช็ดล้างออกได้ง่าย
• ผ้าอ้อมสำเร็จรูปสำหรับเปลี่ยน อาจต้องเตรียมไว้เยอะหน่อยนะคะ เนื่องจากลูกแรกเกิดปัสสาวะบ่อยครั้งต้องใช้ผ้าอ้อมสำเร็จรูปเยอะพอสมควรค่ะ
• ทิชชูเปียก หรือผ้านุ่มสำหรับเช็ดทำความสะอาด
• ถุงพลาสติก หรือถังขยะสำหรับทิ้งผ้าอ้อมที่ใช้แล้ว
• เสื้อผ้าชุดใหม่สำหรับเปลี่ยน
• ผ้าขนหนูสะอาด ( สำหรับลูกชาย ) เพื่อป้องกันปัสสาวะพุ่งเลอะ
• อาจมีของเล่นสำหรับลูก ขณะที่เปลี่ยนผ้าอ้อมสำเร็จรูป เพื่อดึงความสนใจของลูก

เข้าสู่ขั้นตอนสำคัญในการเปลี่ยนแล้วนะคะ

• ล้างมือให้สะอาดก่อนการเปลี่ยนผ้าอ้อมสำเร็จรูป
• วางลูกบนพื้นผิวที่เรียบและสะอาด  ( ไม่ควรปล่อยลูกนอนอยู่ลำพังแม้เพียงช่วงสั้น ๆ เพราะอาจเกิดการกลิ้ง หรือพลัดตกได้ )
• วิธีการถอดผ้าอ้อมสำเร็จรูปออก กรณีแม่ใช้แบบเทป ให้ดึงแถบเทปทั้งสองข้างออก แล้วพับแถบเทปติดกับตัวมันเอง แล้วดึงผ้าอ้อมออกจากก้นลูก
• ใช้ทิชชูเปียก หรือสำลีสะอาดชุบน้ำ เช็ดทำความสะอาดบริเวณอวัยวะเพศ ( ระวังไม่เช็ดปนเปื้อนกับบริเวณรูก้น ) , กรณีลูกอึ ควรแยกเช็ดด้วยทิชชูเปียกอีกชิ้นเฉพาะจุด ให้สะอาดหมดจด ที่สำคัญ อย่าลืมคอยสังเกตลักษณะฉี่ และอึของลูกด้วยนะคะ ว่าแต่ละครั้งมีอะไรผิดปกติมั้ย
• วางผ้าอ้อมตัวใหม่ใต้ตัวลูก โดยให้ตัวลูกอยู่บริเวณส่วนกลางของผ้าอ้อม แล้วใช้ผ้าสะอาดเช็ดตัวลูกให้แห้ง ( กรณีลูกชาย ลูกมักฉี่พุ่งขณะเปลี่ยนผ้าอ้อม  คุณแม่ควรเตรียมผ้าขนหนูสะอาดวางบนอวัยวะเพศของลูก เพื่อป้องกันไม่ให้เลอะ )
• ดึงผ้าอ้อมด้านหน้าขึ้น  ติดแถบเทปกาวทั้งสองข้างเข้าหากัน  ปรับแถบเทปให้กระชับพอดีตัว และให้ผ้าอ้อมแนบไปกับตัวลูก โดยระวังไม่ให้รัดแน่นจนเกินไป

วิธีใส่ผ้าอ้อมเด็กแบบเทป

• กรณีลูกอายุ 6 เดือน จะเริ่มพลิกตัวคว่ำหงาย กลิ้งไปมาและหัดคลาน การใช้กางเกงผ้าอ้อมจะสะดวกสำหรับคุณพ่อ คุณแม่มากกว่า เพราะใช้ง่ายและเปลี่ยนได้สะดวก ซึ่งกางเกงผ้าอ้อมจะมีขอบยางยืดรอบตัว ที่มีความนุ่มและยืดหยุ่นได้ดี ช่วยให้กระชับรับกับสรีระของลูก 
• สำหรับวิธีการเปลี่ยนผ้าอ้อมแบบกางเกงก็ไม่ยุ่งยากค่ะ คุณแม่วางลูกลงตรงกลางของผ้าปู ฉีกแถบยางยืดด้านข้างทั้งสองข้างออก  แล้วดึงด้านหน้าของผ้าอ้อมลงมา ใช้มือจับข้อเท้าลูกทั้งสองข้าง แล้วยกขึ้นให้ก้นลอย แล้วเช็ดตามด้วยสำลีชุบน้ำต้มสุกให้ผิวด้านนอกสะอาด และทำความสะอาดดังที่อธิบายด้านบน
• ส่วนขั้นตอนการสวมนั้น ง่ายและสะดวกมากค่ะ ผ้าอ้อมแบบกางเกง สวมใส่ง่ายเหมือนกางเกงธรรมดา โดยดูก่อนว่าด้านไหนคือด้านหน้า และด้านหลัง โดยให้สังเกตง่าย ๆ ที่สัญลักษณ์คำว่า "ด้านหลัง"  ที่อยู่บนผ้าอ้อม จากนั้นคุณแม่สอดมือสองข้างเข้าไปที่ขอบเอว เพื่อกางขยายขอบเอว แล้วสวมผ้าอ้อมขึ้นเหมือนใส่กางเกง เมื่อสวมผ้าอ้อมแล้ว จับขอบขาชั้นในให้ตั้งขึ้น โดยเกี่ยวนิ้วรูดไปตามขอบขาด้านในของลูก เพื่อให้ผ้าอ้อมกระชับตัว ไม่รั่วซึม

วิธีใส่ผ้าอ้อมเด็กแบบกางเกง

• นำผ้าอ้อมเก่าที่เลอะแล้ว ไปทิ้ง และล้างมือให้สะอาด

ทีนี้หมอจะมาตอบคำถามว่าเราควรเปลี่ยนผ้าอ้อมบ่อยแค่ไหนกันนะคะ ?

• แม้ว่าผ้าอ้อมสำเร็จรูปจะสามารถซึบซับปัสสาวะได้หลายครั้ง แต่ในปัสสาวะที่อับอยู่ก็ยังคงมีแบคทีเรียสะสมอยู่ด้วย ซึ่งอาจจะทำให้ลูกน้อยเกิดผื่นจากปัสสาวะได้ ดังนั้น ควรจะเปลี่ยนผ้าอ้อมสำเร็จรูปบ่อยๆ เพื่อสุขอนามัยที่ดีของลูกน้อย
• ในช่วงแรกเกิดสัปดาห์แรก ๆ ลูกมักอึหลังคุณแม่ให้นม คุณแม่สามารถเลือกเปลี่ยนผ้าอ้อมหลังจากให้นม หรือทันทีที่รู้ว่าลูกอึ
• ในบางครั้งเวลาลูกปัสสาวะแล้วผ้าอ้อมเปียกอับอยู่ ลูกอาจจะไม่ร้อง หรือแสดงอาการให้เรารู้  คุณแม่ควรใช้นิ้วมือคอยสัมผัสตรงผ้าอ้อมทุกๆ 2-3 ชั่วโมงว่าเปียกชื้นหรือไม่ ถ้าชื้น ควรรีบเปลี่ยนผ้าอ้อม หรือ คุณแม่อาจจะกะเวลาเปลี่ยนผ้าอ้อมเอง ทุกๆ 2-3 ชั่วโมงได้ค่ะ เพราะลูกมักจะปัสสาวะทุก 1-3 ชั่วโมง 

ผื่นผ้าอ้อม... ป้องกันได้

• เปลี่ยนผ้าอ้อมบ่อย ๆ และทุกครั้งที่อับชื้น หรือลูกถ่าย
• เลือกสบู่ทำความสะอาดที่อ่อนโยนต่อผิวลูก ไม่มีน้ำหอมหรือแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ แล้วซับให้แห้งทุกครั้ง
• เลือกผ้าอ้อมสำเร็จรูปที่มีคุณสมบัติซึมซับได้ดี รวดเร็ว แห้งสบาย ไม่มีการรั่วซึม ระบายอากาศได้ดี ไม่อับชื้น ทำให้ลูกรู้สึกสบายตัว ไม่ระคายเคือง 
• เลือกผ้าอ้อมสำเร็จรูปที่อ่อนโยนต่อผิวลูก ผ่านการทดสอบแล้วว่าไม่ก่อให้เกิดอาการแพ้ (Hypoallergenic)

พอทราบรายละเอียดทุกขั้นตอนแล้ว ก็พบว่าไม่ยากเลยใช่มั้ยคะ สำหรับคุณพ่อคุณแม่มือใหม่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเปลี่ยนผ้าอ้อม จัดเป็นกิจกรรมที่คุณพ่อสามารถมีบทบาทในการร่วมดูแลและสร้างความผูกพันกับลูกน้อยร่วมไปกับคุณแม่ค่ะ  การเปลี่ยนผ้าอ้อมบ่อย ๆ ไม่ให้อับชื้น และเลือกผ้าอ้อมที่เหมาะสม จะช่วยปกป้องผิวลูกได้ตลอดทั้งช่วงกลางวันและกลางคืน ซึ่งจะทำให้ลูกนอนหลับสบายและมีคุณภาพ ช่วยส่งเสริมให้มีพัฒนาการที่ดีค่ะ

พญ.ธิศรา วีรสมัย สูตินรีแพทย์ และหัวหน้าศูนย์เวชศาสตร์ชะลอวัย Smart Life Anti-aging Center รพ.พญาไท 1